Mağaza içi alışverişçi davranışlarına baktığımızda yapılan araştırmalar içerisinde yer alan birçok önemli parametre içerisinde iki davranış biçimi yer alır. Genel hatları ile anımsamak gerekirse, bunlardan birincisi; planlı alışveriştir. Genelde bu tip müşteriler alışveriş listesi ile gelirler ve marketteki ürünleri elleriyle koymuş gibi bulmak isterler. İkincisi ise; güdüsel (impulse) alışveriştir. Bu tüketiciler ise daha çok mağazada gördükleri ürünlerin, teşhirlerin, fiyatların vb. gibi etkenlerden daha fazla etkilenerek alışveriş yaparlar. İster planlı alışveriş yapanlar olsun, isterse de güdüsel alışveriş edenler olsun, bunların çoğunluğu, kategori karar ağaçlarından sinyalizasyona, fiyatlardan çalışan davranışlarına kadar uzanan bir yelpazede yer alan faktörlerden etkilenmeleri söz konusudur.
Rafın karşısına gelen alışverişçiyi etkileyen önemli etkenlerden biri de planogramlardır.
Perakendecilik Sözlüğü (1); planogramı “ Sergileme planı. Perakendecilikte malların mağaza raflarındaki ideal sergilemesini tasarlamak için kullanılan ve bilgisayar ile hazırlanan grafik.” olarak tanımlamakta.
Peki, bu nihai çözüm müdür? Mutlaka evet demiyorum.
İşin doğrusu perakendecinin ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterebilir.
Planogram olmadan da satış yapılmıyor mu?
Evet, ama doğru yapılmış bir planogram, evet seçeneğini güçlendiriyor.
Rafın daha verimli kullanılması ve optimize edilmesi açısından planogram önemli!
Verilerin doğru kullanımı ve sonuçların adil bir şekilde planograma yansıtılması gerekmektedir.
Kategori ve raf mantığı burada öne çıkar ve çıkmalıdır. Mantık, patrondur.
Planogram mağaza çalışanının işini kolaylaştırır ve kolaylaştırmalıdır.
Çalışanlar bu konuda eğitilirler ve eğitilmelidirler.
Planogramlar alışverişçinin alışverişini teşvik etmeli, kolaylaştırmalı ve yönlendirebilmelidir.
Bu nedenle doğru yapılmış bir mağaza layoutunun raflardaki devamı veya başka bir açıdan ‘hedefe’ ulaşan sonucu olmalıdır planogramlar.
Mağaza formatlarına göre planlanmakla beraber, multi format raf ve lokasyon olarak uygulanmasına özellikle önem verilmelidir! Bu tip uygulamaların daha başarılı olduğu bilinen bir gerçektir.
Ekranda veya kâğıt üstünde doğru olan ve öyle gözüken planogram, raflarda uygulanabilir olmalıdır!
Aksi takdirde ‘gelsin kendisi yer bulsun’ ‘sığsa, dükkân senin’ ‘ 1 ünite ve iki kat raf daha eklemek lazım bunun uygulanabilmesi için’ gibi cümleler mağaza koridorlarında duyulur.
Planogramlarda güncellemeler yapılması doğallıkla önem taşır.
Her kategoride yapılacak diye bir şart olmadığı gibi, bir firmaya verilmiş komple bir rafta firmanın kendi planogramı da uygulanabilir.
Birçok firmanın ürünü için göz hizası konumlandırma istemesi normaldir. Bu bağlamda, perakendecinin taktikleri ve stratejileri eşliğinde planogramlar uygulanır. Alan azaltma, arttırma veya önyüz arttırma ya da azaltma gibi işler ilgili birimlerce gerçekleştirilir.
Çok sık değişim planogramcıların (planogrammer) da işini zorlaştıracaktır. Bu iş için harcanan emeğinde mağazalardan karşılık bulması beklenir. Eleştirilerin yapıcı olması veya işleyen bir hiyerarşi ile ilgili birime iletilmesi daha iyi olacaktır. Yapılan planogramın mağazada işler olması çok önemlidir! Çalışanın raftan alamadığı veya zor aldığı ürünü müşterinin yardım almaksızın alması ne kadar olasıdır? Birçok mağazada mimari zorluklar veya başka etkenler neticesinde raflarda ünite sayısında olmasa da bazı farklılıklar oluşmaktadır. Buna benzer sorunlar lokasyon bazlı ele alınmaktadır.
Birkaç soru daha sormak gerekirse; pandemi planogramları ne oranda etkiledi?
İşe yaramayacaklar mı?
Evet, yaramaya devam edecek. Çünkü mağaza içi trafik ve alışveriş olduğu sürece önemini koruyacaktır.
Ancak alışveriş alışkanlıkları, alışveriş süresi ve diğer beklenti ve davranışları takip edilmeye devam edildiği sürece. Bu takip ve çalışmalar zaten pandemi öncesinde de yapılıyordu.
“ E – ticaret gıda – süpermarkette yüzde 200 oranında arttıysa, toplam e – ticaretin içindeki perakende ticaretin payı yüzde 64” olduysa daha az mı önemli olacak?
Hayır, ama e – ticaret artık kendi pazarını yarattı. Her iki kulvarda faaliyet gösterenler açısından bakacak olursak, rafta kazandığımız ‘savaşı’ e – ticarette kaybedebileceğimiz gibi, e – ticarette kazandığımız ‘savaşı’ rafta kaybedebiliriz. Doğrudan e – ticaret siteleri ise zaten kendi kulvarlarında.
Bu nedenle alışverişçiler seçeneklerini değerlendirecekler ve tercihlerini yapacaklardır.
Öncelikler değişecek, oranlar değişecek ve perakende ya buna ayak uyduracak veya öncülük edecektir. Planogramlarda bu araçlardan bir tanesidir.
Bu vesile ile verimli raflar dilerim…