Uzun süredir beklemede olan bu konu tekrar gündeme geldi.
Marketlerin pazar günü kapanması.
Perakende Yasasındaki beklenen güncelleme ile ilgili paydaşların görüşleri uzun süredir dile getiriliyordu.
Yerel zincirler başından beri yasanın bu maddesine sıcak bakıyor. Ulusal zincirler ise soğuk.
Son dönemlerde daha sık gündeme getirilen maddeler ise açılışlara getirilmesi istenen sınırlama ile Private Label (PL) oranları idi.
Bu konuya da ulusal zincirler soğuk, yerel zincirler ise sıcak bakmaktalar.
Ayrıca Türkiye Perakendeciler Federasyonu (TPF) Başkanı Ömer Düzgün’ nün gündeme getirdiği shrinkflasyon konusunu da unutmamak gerek.
Konu ile ilgili daha önceleri de yazdığımdan, bazı yazılarımdan alıntılar ile devam etmek istiyorum.
(1) Pazar günü kapanma istihdamı azaltır mı?
Organize perakende sektörü ve istihdam birbirine paralel gidiyor. Sektör büyüdükçe istihdam artıyor.
Turnover’ı özellikle ele almadım, çünkü kapanma hariç ayrılanın yerine yeni istihdam sağlanıyor. Peki, sektördeki büyüme neye bağlı? Bu bir açıdan perakende de yatırımların devamına bağlı. Yatırımların devamı bazı işletmelerin idame zorluğu ile sonuçlanıyorsa, söz konusu yatırımlar devam etmeli mi? Sorunun cevabı kolay değil. Evetse başka bir sorun! Hayırsa başka!
Beklenen perakende yasası bu konuya çözüm getirir mi? Yasanın neleri ve ne oranda kapsayan bir yasa olacağına bağlı bu. Örneğin, küçük esnafın organize olması ile ilgili teşvik mekanizmaları gibi madde içerecek mi?
Pazar günü kapanma diye bir madde içerirse, bence bu istihdama yansır. Bu madde özellikle belli STK’lar ve bazı işletmelerde kabul görüyor. Özellikle sektör çalışanları açısından bakıldığında ve/veya çiftlerden biri perakende sektörü dışında çalışıyorsa bu daha fazla kabul görebiliyor.
Karşıt görüşte ise yaygın verilen örneklerde; turizm sektörü, sağlık sektörü örnek veriliyor.
Bu madde alışverişçiye sorulursa cevap ne olur? Büyük çoğunluk kapanmasın yönünde çıkar.
Özellikle eşlerin hafta içi çalıştığı durumda, hafta sonu alışveriş doğallıkla daha cazip geliyor.
AVM’ler bu konuya sıcak bakmadıklarını çeşitli platformlarda dile getirdiler. Cironun ortalama yüzde 45 – 50 oranlara ulaştığı hafta sonlarına onların açısından bakıldığında da bence haklılar.
Kişisel kanaatim pazar günü açılış saatlerinde biraz oynama olacağı yönünde.
Tüketicilerin artık nereden ve nasıl alışveriş edecekleri konusunda genel bir tercihleri, seçenekleri var. Ve bu alternatifler kolay değişecek gibi görünmüyor. Örnek, e- ticaret.
(2) Paydaşlar ve ortak faydada buluşmak
Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Ömer Düzgün, Yerel Zincirlerin Gözü Kulağı Perakende Yasası’nda başlıklı açıklamasında; Perakende ticareti yasa ile garanti altına alacak.
Pandemi nedeniyle ticari faaliyetlerini azaltan ya da tamamen durduran işletmeler normalleşme adımlarıyla birlikte nefes almaya başladı. Tüm işletmelerin en kısa sürede normal çalışma sistemine geçmesi ve sosyal, ekonomik, ticari dengenin yeniden sağlanması en büyük beklenti ve temennimiz. Binlerce işletmecimizin gözü ve kulağı Perakende Yasası’nda. Perakende ticaretinin yasa ile en kısa sürede garanti altına alınmasıyla işletmecilerimiz, esnafımız derin bir nefes alacak; rekabet avantajı kazanacak. Tüketiciler ile gıda perakendecilerini karşı karşıya getiren konularda da bazı önlemlerin alınması gerektiğini vurgulayan Ömer Düzgün; Ekonomik olumsuzluklarda perakende işletmeleri sorunun kaynağına inilmeden sorgulanıyor. Sektörümüzdeki olumsuzluklara rağmen işletmecilerimiz pek çok alanda katma değer yaratmaya devam ediyor. Önümüzdeki süreçte ürün fiyatlarındaki artışın, shrinkflasyonun (gramaj düşürmenin) sona ermesi, yaşanması muhtemel olan kuraklık nedeniyle üretim ve ürün temininde, ihracatta gerekli tedbirlerin alınması müşterilerimiz ile bizi karşı karşıya bırakmayacak. Bu konularda da destek bekliyoruz.” Kaynak: 28 Temmuz 2021 Çarşamba, Bloomberg HT, özetle.
Türkiye Esnaf Sanatkârları Konfederasyonu Genel Başkanı Bendevi Palandöken’in perakende yasasının düzenlenmesi hakkındaki görüşlerine gelince;
“TESK Genel Başkanı Palandöken: Perakende yasası bir an önce güncellenmeli, esnafımız sermayeye karşı korunmalı. Pandemi nedeniyle uygulanan kısıtlamaların kalkmasının esnafı sevindirdiğini ancak esnafın en büyük sevincinin perakende yasasının güncellenerek işyeri açılışlarına kural getirilmesi olacağını belirten TESK Genel Başkanı Bendevi Palandöken, ekonominin can damarı konumundaki esnafımız kısıtlamaların kaldırılması ile oldukça sevindi. Pandemi sebebiyle zor günlerden geçen esnaf ve sanatkârları sevindirmek ve yaşanan zor günleri geride bırakmak için TBMM’ye sunulan kuralsız açılışların önüne geçilmesi için perakende sektörünü düzenleyen yasa zaman kaybedilmeden çıkarılmalıdır. Haksız rekabetin neden olduğu bu düzen, üretici perişan ederken esnafı yok ediyor. Vatandaşın alım gücünü düşürürken, KOBİ’lerin üretimini engelliyor” dedi.
Tekelci fiyatlar esnafa da vatandaşa da zarar veriyor.
Enflasyon rakamlarında tekelci fiyatların doğrudan etkisi olduğunu vurgulayan Palandöken,
“Enflasyonun düşmemesinin sebebi tekelci fiyat uygulamasına karşı KOBİ’lerin, esnafın rekabet edememesinden kaynaklanıyor. Fiyatların düşmesi rekabet ile olur. Yoksa enflasyonda makas daha fazla açılır. Esnafın olması, pazarların rekabet edebilmesi vatandaşın cebine de faydalı. Esnafımız sermayenin değil haksız rekabetin ortadan kaldırılmasını istiyor. Bu nedenle esnafımızın normale daha hızlı dönmesi için perakende yasası acil olarak güncellenmeli” dedi.
Kaynak: 11 Temmuz 2021, T 24, özetle.
Pandemi sürecinde birçok nokta kapalı ancak marketler açıktı. Bunu da göz ardı etmemek gerek.
Şimdi içinde bulunduğumuz günlere gelince; uzun süredir yaşanan fiyat artışları ve bunun enflasyon üzerinde yansıması ciddi şekilde gündemde. Bu konu halen durulmuşta değil. Paralelinde sektörün paydaşları ortak noktada uzlaşıdan uzak.
Değerli dostum Oğuz Toraman, Linkedin’ de pazar günü alışverişi ile ilgili örnekleri içeren tablo ile yorumunu paylaşmış.
Burayı yeniden yorumlamaya çalışacağım; pazar günü kapanmaya alışveriş merkezleri soğuk bakıyor ve kendi açılarından haklılar. Cironun yüzde 45 – 50’sinin gerçekleştiği iki günden birinin kapanmasına (sadece market ile sınırlı olsa bile) nasıl sıcak bakabilirler bilemem.
Market açılışlarına getirilmesi planlanan yakınlık vb. bazlı kısıtlamalar belli açılardan iyi olur. Zaten bazı yerlerde mağaza verimlilik sorunları da gündemde. Bunda artan rekabetin etkisi de var elbette. Ancak bir süredir yaşanan ve ciddi araştırmalara da yansıyan, çok duraklı alışverişin bir gün kapanma ile faydası olacağına inancım zayıf.
Bu alışveriş ağırlıklı olarak cumartesi gününe kayar.
Pazar günü kapanmanın, perakende sektör çalışanlarında o gün izin yapması açısından değerlendirildiğinde, olumlu bir etkisi olacağı muhtemel. Çalışan izinlerine mağaza vardiya listesi açısından bakıldığında, istihdamda azalma ile neticelenebilecek lokasyonlar olacağı düşüncesindeyim!
E – Ticaretin de pazar günü yapılmaması konusu ise, biraz karışık geldi bana. Siteler çalışacak ama bazı ürünlerin siparişi alınmayacak. Bu ancak market siteleri için geçerli olabilir ama bu durumda da diğer siteler ne olacak? E – Ticaret artık birçok noktada firmanın kendi avantajı ve mağazasının kendi içindeki rakibi. Bu saatten sonra alışverişçi kolay değişmez! Bir gün önce alır biter.
Peki kapanmanın etkileri hiç mi yansımaz? Yansır elbette ama bunun çok yüksek oranlarda olacağına inancım zayıf. Bunun temel nedenleri içeresinde, fiyat ve çeşit rekabetinin etken olacağı düşüncesindeyim. Bu konu zaten bazı görece küçük marketler tarafından da yaşanmıyor mu?
Küçük esnaf teşvik edilmeli ve tedarik organizasyonları olmalı bence. Zaten market bazlı çalışmalar yapılıyor ve bende değinmiştim bir yazımda. Bu küçük esnafı da kapsamalı.
Birde belli kategorileri satmayalım ya da satmasınlar düşüncesi var. Satanlar ne düşünüyor? Bilmiyorum. Bu kategorilerin sayısı genişletilirse özellikle belli metrekare üzeri mağazalar için ciddi sorunları beraberinde getirebilir!
O zaman metrekare verimliliği, cirolar, karlılık ve giderler yeniden hesaplanır.
Sahi daha öncede sormuştum? Alışverişçi bu konuda ne düşünüyor? Nasıl davranır?
Şimdi soruyorum? Pazar günü kapanma neleri çözer? Pazar günü kapanma yeni bazı sorunları da gündeme getirir mi?
(1) 12.10.2021 perakende org
(2) 05.08.2021 perakende org